Wybrane prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
Prawa pracownika
Pracownik ma zagwarantowane prawo m.in. do:
- terminowego otrzymywania wynagrodzenia,
- bezpiecznych warunków pracy,
- ubezpieczeń,
- świadczeń socjalnych,
- płatnego urlopu,
- przerwy w pracy,
- poszanowania godności,
- równego traktowania bez względu m.in. na płeć, wiek, rasę, przekonania polityczne i religijne, niepełnosprawność.
Lista praw pracowniczych jest dużo dłuższa. Wiele z uprawnień jest związanych z charakterem i miejscem pracy. Warto je szczegółowo poznać już na początku okresu zatrudnienia.
Powyższy katalog ma jedynie charakter informacyjny. Musisz sam zdobyć wiedzę, na czym polegają bezpieczne warunki pracy w Twoim zakładzie i na Twoim stanowisku.
O prawie do urlopu piszemy szerzej w dalszej części Mapy. Również prawo do przerwy w pracy jest szczegółowo określone.
- Kodeks pracy przewiduje 15 minutową przerwę dla każdego pracownika, który jest zatrudniony w wymiarze minimum 6 godzin dziennie (tzw. przerwa śniadaniowa). Jest to przerwa wliczona do czasu pracy, za którą pracownik otrzymuje wynagrodzenie jak za pracę. Pracodawca nie może odmówić jej udzielenia, a pracownik nie może zrzec się tego prawa zawierając z pracodawcą stosowne porozumienie. Pamiętaj jednak, że pracodawca ma prawo określenia czasu, w którym pracownik może skorzystać z przysługującej mu przerwy.
- Prawo przewiduje również taką możliwość, że pracodawca wprowadzi (w układzie zbiorowym, regulaminie pracy, umowie o pracę) przerwę, która nie jest wliczana do czasu pracy. Może ona trwać maksymalnie 60 minut i jest nazywana przerwa obiadową. Ciekawostką jest to, że choć z reguły czas przerwy nie jest objęty wynagrodzeniem, to Sąd Najwyższy już dawno podjął uchwałę, że pracodawca może czas tej przerwy włączyć do wyliczenia wynagrodzenia należnego pracownikowi.
- Szczegółowe rozwiązania związane z prawem do przerwy w pracy dotyczą np. osób, które pracują przy komputerze. Taka praca nie jest uznana za wykonywana w warunkach szkodliwych dla zdrowia, ale jest praca uciążliwą. Dlatego pracodawca powinien zapewnić pracownikowi możliwość skorzystania z pięciominutowej przerwy (wliczanej do czasu pracy) po każdej godzinie pracy związanej z obsługa monitora ekranowego.
Obowiązki pracownika
Dla równowagi musimy jeszcze napisać, że podpisanie przez Ciebie umowy o pracę to także przyjęcie na siebie szeregu obowiązków.
Niektóre z nich wynikają z prawa pracy, np. masz obowiązek działania na rzecz kreowania pozytywnego wizerunku pracodawcy. Nie możesz przekazywać na zewnątrz informacji o firmie i jej pracownikach ani prowadzić działań konkurencyjnych wobec pracodawcy. Te tematy pewnie bardziej kojarzyły Ci się z dobrym wychowaniem i dyskrecją. Tymczasem to są twoje obowiązki wynikające z prawa i ich nieprzestrzeganie może skutkować zwolnieniem Cię z pracy w związku z naruszeniem obowiązków pracowniczych. To bardzo poważna sytuacja, która może bardzo utrudnić Ci dalszą obecność na rynku pracy. Dlatego tak ważne jest poznanie swoich obowiązków.
Twoim obowiązkiem jest teraz również np. znajomość przepisów BHP, udział w szkoleniach oraz wykonywanie pracy zgodnie z tymi przepisami. W szczególności dbanie o porządek w miejscu pracy i zakładanie odpowiedniej odzieży. Jeżeli pracodawca będzie miał zastrzeżenia dotyczące stanu urządzeń, na których pracujesz lub porządku na Twoim biurku, to nie traktuj tego jako niewiele znaczącej uwagi, lecz jako sygnał, że nie wywiązujesz się ze swoich obowiązków. To samo dotyczy komentarza twojego szefa na temat niewłaściwego ubioru. Może te informacje Cię zaskakują, ale wynikają z obowiązującego prawa i trzeba je traktować poważnie.
W niniejszej informacji pomijamy sprawy, które są dla Ciebie zapewne oczywiste, takie jak obowiązek wykonywania przydzielonych zadań i poleceń przełożonych, obowiązek sumiennej i starannej pracy itp.
Prawa i obowiązki pracodawcy
Twoje prawa pracownicze są ściśle powiązane z obowiązkami pracodawcy, a Twoje obowiązki z jego prawami.
Na etapie rekrutacji podmiot poszukujący pracowników ma pełną swobodę w ich doborze. Dopiero wystąpienie w roli pracodawcy w stosunku do Ciebie oznacza przyjęcie pewnych obowiązków oraz uzyskanie określonych praw.
Na potrzeby niniejszej informacji z długiej listy obowiązków pracodawcy wybraliśmy ten, który dotyczy przeciwdziałania mobbingowi.
Zgodnie z Kodeksem pracy mobbing to działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Jeżeli w swojej pracy spotkasz się z takimi działaniami ze strony przełożonych lub kolegów, to nie musisz i nie możesz się na nie godzić. To naruszenie prawa, a Ty możesz mieć nawet prawo do uzyskania odszkodowania.